Vietnam Savaşı Protestoları
Vietnam Savaşı protestoları üniversite kampüslerinde barış aktivistleri ve solcu aydınlar arasında başladı fakat asıl ulusal şöhretine 1965’te ABD Vietnam’ın kuzeyini bombalamaya başladığında kavuştu. Savaş karşıtı yürüyüşler ve Demokratik Toplum için Öğrenciler (SDS) tarafından düzenlenen protestolar, süregelen birkaç yılda daha fazla kişi tarafından desteklenmeye devam etti ve özellikle de 1968’de Kuzey Vietnamlı bölüklerin savaşın sonunun halen çok uzakta olduğunu kanıtlayan başarılı Tet Taarruzu sonrasında zirveye ulaştı.
Savaş Karşıtı Hareket Başlıyor
Ağustos 1964’te Kuzey Vietnam’ın hücumbotları Tonkin Körfezi’nde iki ABD muhribine saldırdı ve başkan Lyndon B. Johnson, Kuzey Vietnam’daki askeri hedeflere misilleme bombalaması yapılmasını emretti. Şubat 1965’te ABD uçakları Kuzey Vietnam’a düzenli bombalamalara devam ederken, bazı eleştirmenler hükumetin Güney Vietnamlı halkı Komünist saldırısından kurtarmak için bir demokrasi savaşı verdiğine dair iddialarını sorgulamaya başladı.
Savaş karşıtı hareket çoğunlukla üniversite kampüslerinde, solcu bir organizasyon olan Demokratik Toplum İçin Öğrenciler (SDS) üyelerinin durumun ele alınış şekline zıt düşüncelerini açıklamak için okulda “tartışma toplantıları” yapmasıyla başladı.
Amerikan halkının çoğu hala ABD hükumetinin Vietnam Savaşı’ndaki politikasını destekliyor olsa da küçük ancak sözünü esirgemeyen azınlık 1965’in sonlarında, özellikle de Johnson Vietnam’da giderek agresifleşen hava ve kara savaşına başladıktan sonra, sesini duyuruyordu.
Bu sesli azınlıkta birçok öğrenciyle birlikte önde gelen sanatçılar, dehalar ve “hippie” hareketinin -çoğunlukla gençlerden oluşan, otoriteyi reddeden ve karşıt kültürü benimseyip gittikçe büyüyen bir topluluk- üyeleri de bulunuyordu.
“Biliyor muydunuz? Boksör Muhammed Ali, Vietnam Savaşı sırasında askerliğe alınmamak için direnen önde gelen bir Amerikalıydı. Sonradan dünya ağır sıklet şampiyonu olan Ali kendisini ‘vicdani retçi’ ilan etti ve böylelikle bir yıl hapis cezası aldı (sonrasında ABD Yargıtay’ı tarafından geçersiz kılındı) ve bokstan üç sene men edildi.”
Gözler Açılıyor
Kasım 1967’de Vietnam’daki Amerikan bölüğü gücü 500.000’e ulaşıyordu ve ABD zayiatı 15.058 ölü ve 109.527’ye ulaşmıştı. Vietnam Savaşı ABD’ye her sene 25 milyar dolara mal oluyordu ve vergi ödeyen halkın daha büyük kısmı durumun farkına varmaya başlamıştı.
ABD komutanları daha fazla bölük talep etse de her geçen gün Vietnam’da daha çok zayiat duyuruluyordu. Zorunlu hizmet tasarısı altında her ay 40.000’e kadar genç adam askere çağrılıyordu ve bu da savaş karşıtı hareketi alevlendiriyordu.
21 Ekim 1967’de 100.000 civarı protestocunun Lincoln Anıtı’nda toplanmasıyla birlikte en bilinen savaş karşıtı gösterilerden biri yapıldı. Onların 30.000’i gecenin ilerleyen saatlerinde Pentagon’a yürümeye devam etti.
Binayı koruyan askerler ve ABD Mareşalleriyle vahşi bir şekilde yüzleşmelerinin ardından yüzlercesi tutuklandı. Onlardan biri de “The Armies of the Night (Gecenin Orduları)” isimli kitabında olanları kayıt altına alan ve sonraki yıl bu düşünceyi yaymak amacıyla yayımlayan yazar Norman Mailer’dı.
Ayrıca 1967’de vatandaşlık hakları lideri Martin Luther King Jr.’ın savaşı ahlaki olarak yanlış bulduğunu halka açıklaması, federal fonun iç politikadan saptırılmasını ve aynı zamanda savaşta öldürülen askerlerin toplam sayısı göz önüne alınınca siyahi asker ölümlerinin orantısız sayısını kınamasıyla birlikte savaş karşıtı hareket büyük bir ivme kazandı.
25 Mart 1967’de Şikago, İllinois’te yapılan ve 5000’den fazla protestocunun yer aldığı yürüyüşte King, Vietnam Savaşı’nı “Amerika’nın savunduğu her şeye edilen bir küfür” olarak tanımladı.
Vietnam Savaşı Protestosu Şarkıları
Vietnam Savaşı protestosu o jenerasyon için adeta bir marş haline gelen birçok şarkıya ilham kaynağı oldu. Phil Ochs 1963’te “What Are You Fighting For?” ve 1965’te de “I Ain’t Marching Anymore” şarkılarını kaleme aldı. Bizzat başlıkları protesto niteliğinde olan diğer şarkılar arasında Pete Seeger’ın “Bring ‘Em Home (Onları Eve Getir)” (1966) ve Joan Baez’in “Saigon Bride (Saigon Gelini)” (1967) şarkısı yer alıyor.
Nina Simone’un “Backlash Blues” (1967) eseri Langston Hughes tarafından yazılan insan hakları şiirini ele alarak onu bir Vietnam protestosuna çevirdi:”Vergilerimi artır/Maaşımı bloke et/Oğlumu Vietnam’a yolla.” Marvin Gaye’in 1971’de çıkan “What’s Going On?” şarkısı tüm zamanların en popüler şarkılarından biri oldu.
John Lennon’ın Beatles’tan ayrıldıktan sonra yayımladığı ilk şarkı olan “Give Peace a Chance” 1966’da zirveye ulaştı. 1971’den “Imagine”, Vietnam dönemini aşarak zamansız bir barış ve birlik şarkısı oldu.
Vietnam Savaşı Protestolarının Politik Sonuçları
Kuzey Vietnamlı komünist birliklerin Ocak 1968’deki Tet Taarruzu ve ABD ile Güney Vietnamlı birlikler karşısındaki başarısı cephede bir şok ve tedirginlik dalgası yaratarak savaş karşıtı protestoların en yoğun döneminin başlangıcı oldu. Şubat 1968’te Gallup anketi halkın sadece yüzde 35’inin Johnson’ın savaş karşısındaki tavrını onayladığı ve tam yüzde 50’nin onaylamadığı ortaya çıktı.
Yaklaşık olarak bu zamanlarda Vietnam Savaşı Karşıtı Gaziler organizasyonunun çoğu tekerlekli sandalyede olan ya da koltuk değneği kullanan üyeleri savaş karşıtı protestolara katıldı. Bu adamların savaş sırasında kazandıkları madalyaları fırlatmalarının televizyonda yayımlanması insanların savaş karşıtı düşünceye katılmasını sağladı.
1968 New Hampshire’ın önde gelen seçmenlerinden birçoğunun savaş karşıtı Demokrat Eugene McCarthy’e destek göstermesinin ardından Başkan Johnson tekrar seçimlere katılmayacağını açıkladı.
O yılın sonlarına doğru Hubert Humphrey, Şikago’nun Uluslararası Amfi Tiyatrosu’nda yapılan 1968 Demokratik Konferansı’nda Demokrat başkan adayı olmayı kabul etti. Bu sırada konferans merkezinin dışında 10.000 savaş karşıtı protestocu toplandı ve Belediye Başkanı Richard Daley tarafından görevlendirilen güvenlik güçleriyle vahşi bir şekilde çarpıştı.
Humphrey 1968 başkanlık seçimini kampanyasında -savaş karşıtı protestolar çevresinde gelişen anlaşmazlıklara ve King’in 1968’deki suikastına tepki olarak çıkan başkaldırıya ithafen- “kanun ve nizamı” Johnson’dan daha efektif bir şekilde onarma sözü veren Richard M. Nixon’a karşı kaybetti.
Sessiz Çoğunluk
Sonraki senede Nixon, popülerleşen bir konuşmasında savaş karşıtı protestocuların Amerikanlar içindeki “sessiz çoğunluğu” bastırmasına izin verilmemesi gereken küçük ancak yine de sesi çıkan bir azınlık yarattığını belirtti. Nixon’ın savaş politikası ülkedeki fikir ayrılığını daha da derinleştirdi ancak Aralık 1969’da hükumet 2. Dünya Savaşı’ndan sonraki ilk ABD asker kurasını başlattı, ki bu da büyük bir tepki çekti ve birçok genç adamın zorunlu hizmetten kurtulmak için Kanada’ya kaçmasına sebep oldu.
Sinirler gittikçe daha da bozuldu, toplu gösteriler ve Mayıs 1970’te Kent State’te Ulusal Güvenlik birliklerinin ABD’nin Kamboçya’yı istila etmesini protesto eden gösterici grubunu vurması ve dört öğrenciyi öldürmesi gibi memurların şiddete başvurduğu olaylar işleri daha da kızıştırdı.
1971’deki Mayday Protestosunda binlerce savaş karşıtı protestocu Washington’ı tamamen kapatmaya ve ABD hükumetini zora sokmaya çalıştı. Trafik saatlerce durduruldu ve CIA yöneticisi Richard Helms olaydan sonra Mayday’in “giderek artan bir baskıyla Nixon yönetimini savaştan çıkma yolları aramaya zorlayan şeylerden biri” olduğunu belirtti.
Vietnam Savaşı Sona Eriyor
Savaş karşıtı tutku giderek büyürken 1971 ortalarında Daniel Ellsberg, savaşın yürütülme şekline dair gizli detayları ortaya çıkaran Pentagon Belgeleri’nin yayımlanması konusunu ve hükumetle askeri yöneticilerin görevi kötüye kullanmalarını masaya yatırdı. Ellsberg, Pentagon Belgeleri’ni “çeyrek asırlık saldırganlık, bozulan anlaşmalar, kandırmacalar, çalınan oylar, yalanlar ve cinayetin kanıtı” olarak adlandırdı.Bu ve diğer ifşalar gittikçe daha fazla Amerikalının ABD hükumetinin güvenilirliğini ve ABD askeri sisteminin dürüstlüğünü sorgulamasına sebep oldu.
Nihayet, neredeyse karşı konulmaz hale gelen savaş karşıtı baskının sonucunda Nixon, Ocak 1973’te konuya noktayı koyarak ABD’nin Güneydoğu Asya’da artık yer almayacağını açıkladı. 27 Ocak 1973’te Paris Barış Antlaşması imzalanarak Vietnam Savaşı’na tam olarak son verildi.
Kaynak: History
Editör: Selin Yüzüncüoğlu